Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ( στ. 437-575 )
1η ΣΚΗΝΗ ( στ. 437-494 ) Πρόσωπα: Μενέλαος
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ è
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ("μῦθος")
1)
στ. 437-464 è Η εμφάνιση
του Μενέλαου - η καταγωγή - το παρελθόν του
2)
στ. 465-494 è Το παρόν
του Μενέλαου
v Η εμφάνιση του
Μενέλαου συμβάλλει στην απομυθοποίησή του. Συγκεκριμένα:
εμφανίζεται σε άγνωστο τόπο, μόνος, ρακένδυτος, πεινασμένος, ναυαγός.
v Η
απομυθοποίηση του επικού ήρωα είναι στοιχείο αντίθετο με τις προσδοκίες του
θεατή και ερμηνεύεται είτε ως κωμικό στοιχείο, είτε ως συνειδητή προσπάθεια
του Ευριπίδη να τους αποδώσει ρεαλιστικά, ως καθημερινούς ανθρώπους.
v Κοινά στοιχεία με τον Οδυσσέα: η ιδιότητα του «φιλέταιρου» (= αυτού που αγαπάει τους συντρόφους του) ο
νόστος, η περιπλάνηση κλπ.
v Με τον μονόλογό του ο Μενέλαος:
o αυτοσυστήνεται
o καυχιέται
για το ένδοξο παρελθόν του
o αφηγείται τις
περιπλανήσεις και το τελευταίο του ναυάγιο
o αναζητάει
πληροφορίες και βοήθεια
v Μονόλογος Μενέλαου
vs μονόλογος
Ελένης : βλ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ, ΥΦΟΥΣ
v Η τραγικότητα του Μενέλαου
o "Και
τώρα ναυαγός ο μαύρος, δίχως φίλους στη χώρα βγήκα εδώ" (στ. 465-66): Ο ισχυρός βασιλιάς, ο γενναίος
πολέμαρχος, ο λαμπρός νικητής της Τροίας παρουσιάζεται νικημένος από τον
πόλεμο:δυστυχής ναυαγός, μόνος, ξεπεσμένος σε άγνωστο τόπο. Η μεταστροφή της τύχης
που βιώνει τον καθιστά πρόσωπο τραγικό. Το ίδιο είδος τραγικότητας
χαρακτηρίζει και τον Τεύκρο.
v Μενέλαος vs Τεύκρος
o Τραγικά πρόσωπα και τα δύο
λόγω της μεταστροφής της τύχης τους.
o Ο Μενέλαος
είναι περιπλανώμενος ναυαγός σε ξένο τόπο
o Ο Τεύκρος
εξόριστος σε πορεία ίδρυσης νέας πατρίδας
ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ - ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ("ὄψις")
v ενδυμασία:
κουρελιασμένα ρούχα Μενέλαου (στ. 472, 478-80)
v σκηνικό: περιγραφή
παλατιού (στ. 488-89)
v κινήσεις ηθοποιών:
η κραυγή έξω από την πόρτα (στ. 493)
ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
v Δραματική λειτουργία της σκηνής (=πώς προωθεί την εξέλιξη του μύθου;)
o
Η
παρουσία του Μενέλαου διαψεύδει τη φήμη που παρουσίασε ο Τεύκρος για το
θάνατό του.
o
Ο μονόλογος
του Μενέλαου μας ενημερώσει για το παρόν και το παρελθόν του ήρωα και εξηγεί
την παρουσία του στην Αίγυπτο, αλλά και τη φήμη στην Ελλάδα ότι είναι νεκρός.
o
Η ίδια η
παρουσία του Μενέλαου δημιουργεί στον θεατή περιέργεια και ενδιαφέρον να
δει πώς θα συναντηθεί και θα αναγνωριστεί με την Ελένη και τι θα γίνει με το
είδωλο της Ελένης που φυλάσσεται στη σπηλιά.
o
Προετοιμάζει την πραγματοποίηση της ελπίδας που εμφύσησε ο Ερμής στην Ελένη
ότι θα ξαναβρεθεί με τον άντρα της και θα επιστρέψει αθωωμένη στην πατρίδα.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ - ΥΦΟΣ ("λέξις")
v Αφηγηματικός
τρόπος à μονόλογος
αφηγηματικός
v Μονόλογος Μενέλαου
vs μονόλογος
Ελένης
o Κοινά στοιχεία: και οι
δυο ήρωες...
§ αυτοσυστήνονται
§ εκθέτουν το
γενεαλογικό τους δέντρο
§ αφηγούνται
τα βάσανα του παρελθόντος τους
§ αφηγούνται
τα βάσανα του παρόντος τους
o Διαφορές:
§ Η Ελένη
απευθύνεται στους θεατές
§ Ο Μενέλαος απευθύνεται
στον εαυτό του
o Για τους
παραπάνω λόγους, ο μονόλογος του Μενέλαου έχει χαρακτηριστεί ως "δεύτερος
πρόλογος"
v Υπάρχει τραγική
ειρωνεία:
o Ο Μενέλαος
αποκαλύπτει ότι έφερε μαζί του την Ελένη, ενώ οι θεατές ξέρουν ότι μαζί του
βρίσκεται μια σκιά, ένα είδωλο
o Ο Μενέλαος σκοπεύει
να ζητήσει βοήθεια από το παλάτι, αλλά δε γνωρίζει ότι κινδυνεύει (διαταγή
Θεοκλύμενου)
ΙΔΕΕΣ - ΘΕΜΑΤΑ ("διάνοια"): βλ. συνολική θεώρηση επεισοδίου
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ("ἦθος"):
βλ. συνολική θεώρηση επεισοδίου