ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ (στ. 576-587) - Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ. 588-1219)
1η ΣΚΗΝΗ ( στ. 576-658)
Πρόσωπα: Ελένη, Μενέλαος, Χορός
Πρόσωπα: Ελένη, Μενέλαος, Χορός
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ -
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ("μῦθος")
1)
στ.
576-601 : Η
επιστροφή της Ελένης και του χορού - Τα ευχάριστα νέα για τον Μενέλαο
2) στ. 602-618 : Η εμφάνιση του Μενέλαου και η πρώτη αντίδραση της
Ελένης
3) στ. 619-658 : Η αναγνώριση του Μενέλαου από την Ελένη
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
v ΠΑΡΟΔΟΣ : Το τραγούδι που τραγουδά ο Xορός, όταν
εισέρχεται για πρώτη φορά στην
ορχήστρα.
v ΜΕΤΑΣΤΑΣΗ
ΧΟΡΟΥ: Η αποχώρηση
του χορού από την ορχήστρα κατά
τη διάρκεια του έργου.
v
ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ : Το τραγούδι που τραγουδά ο Xορός, όταν
επανέρχεται στην
ορχήστρα μετά τη μετάστασή του.
v
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ : Στοιχείο του μύθου της τραγωδίας• η
μεταβολή, το πέρασμα από την άγνοια στη γνώση. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η αναγνώριση ενός προσώπου
μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους (βλ.
ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ, σελ.142).
v
Η Ελένη φτάνει
στην αναγνώριση του Μενέλαου με συλλογισμούς, συνδυάζοντας τα εξής στοιχεία:
o
την προφητεία
της Θεονόης ότι ο Μ. ζει, έχει ναυαγήσει κάπου γύρω στη χώρα και θα 'ρθει.
o
τα κουρελιασμένα
ρούχα του "ξένου"
o
την ομοιότητα του προσώπου του "ξένου" με του Μενέλαου (στ. 626)
o
την ομολογία
του ότι είναι ο Μενέλαος (στ. 627)
ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ - ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ ("ὄψις")
v σκηνικό: ο τάφος
του Πρωτέα (στ. 588)
v ενδυμασία: τα κουρελιασμένα
ρούχα Μενέλαου (στ. 616)
v στάση ηθοποιών: έντονες
σωματικές κινήσεις (στ. 604-6, 611-12, 616-7,
629)
v ψυχολογική κατάσταση ηρώων (στ. 602, 607, 610, 616)
ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
v Πώς προωθεί η σκηνή την εξέλιξη του μύθου;
o Η πληροφορία της Θεονόης ότι ο Μενέλαος ζει
ξαναδίνει ελπίδα στην Ελένη, η οποία αξιοποιεί την πληροφορία, συνδυάζοντάς την
με άλλα στοιχεία, για να αναγνωρίσει τον άντρα της στο πρόσωπο του κουρελή
"ξένου". Με την αναγνώριση
προωθείται η δράση.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ - ΥΦΟΣ ("λέξις")
v Αφηγηματικοί τρόποι
o μονόλογος αφηγηματικός (στ.
588-606) à Η Ελένη
αφηγείται όσα της είπε η Θεονόη και εκφράζει τα συναισθήματά της
o διάλογος (στ. 606-614) à Τα πρώτα
λόγια Ελένης-Μενέλαου
o στιχομυθία (στ.
615-655) à Ο Μενέλαος
και η Ελένη προσπαθούν να μάθουν ο ένας για τον άλλον και να εκφράσουν τα
έντονα συναισθήματά τους.
v Υπάρχει τραγική
ειρωνεία (=το παιχνίδι ανάμεσα σε
γνώση και άγνοια) :
o Η Ελένη
τρομάζει όταν βλέπει τον κουρελή "ξένο", νομίζοντας ότι ο Θεοκλύμενος
της στήνει παγίδες (στ. 602-603). Δεν ξέρει ακόμα ότι είναι ο Μενέλαος.
o Ο Μενέλαος
νομίζει ότι γυναίκα του είναι αυτή που κρύβει στη σπηλιά κι όχι εκείνη που
αντικρίζει.
v Υπάρχει επιβράδυνση:
o Η έκπληξη της
Ελένης όταν βλέπει τον κουρελή "ξένο", ο φόβος της και η προσπάθειά της
να τον απομακρύνει καθυστερούν την αναγνώριση.
o Η σύγχυση
του Μενέλαου και η αδυναμία του να αναγνωρίσει την Ελένη καθυστερούν την
εξέλιξη της δράσης.
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ("ἦθος")
v
Κατά τη διάρκεια της σκηνής, η Ελένη γνωρίζει ψυχολογικές μεταπτώσεις και συναισθηματικές
διακυμάνσεις:
o
χαρά (που ζει
ο Μενέλαος) - αισιοδοξία και ανυπομονησία (να τον συναντήσει)
o
δυσάρεστη
έκπληξη (από την εμφάνιση του κουρελή "ξένου") και φόβο (ότι θα της κάνει κακό)
o
απορία (για την
ταυτότητα του "ξένου")
o
χαρά και συγκίνηση (που αναγνώρισε τον Μενέλαο)
o
αγωνία (να τον
πείσει ότι είναι η γυναίκα του)
o
απελπισία και δυστυχία (που αυτός δεν την πιστεύει)
v
Παρόλο που η Ελένη τον έχει αναγνωρίσει, ο Μενέλαος δεν την πιστεύει και βρίσκεται
σε σύγχυση:
o
είναι ταλαιπωρημένος και βασανισμένος
(περιπλανήσεις, ναυάγιο)
o
αυτό που ξέρει (η "Ελένη" στη σπηλιά)
τον εμποδίζει να πιστέψει αυτό που βλέπει (η Ελένη μπροστά του). Η γνώση του
έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα που έχει.
ΙΔΕΕΣ - ΘΕΜΑΤΑ ("διάνοια")
v εἶναι ≠ φαίνεσθαι à σταθερό στοιχείο η αντίθεση
φαινομένων-πραγματικότητας σε όλη τη σκηνή