Το μάθημα σε μορφή ερωτοαποκρίσεων:
Ποιες εξελίξεις των
προηγούμενων αιώνων επέφεραν τη βαθμιαία αποξένωση μεταξύ Ανατολής και Δύσης;
- Η κατάρρευση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους από γερμανικά φύλα το 476 μ.Χ. άφησε το Πατριαρχείο Ρώμης χωρίς πολιτική (κρατική) υποστήριξη, εν μέσω «βάρβαρων» φύλων.
- Η κρίση της Εικονομαχίας: το (εικονοκλαστικό) Βυζάντιο έστρεψε την πλάτη στο (εικονολατρικό) Πατριαρχείο και στον Πάπα της Ρώμης, όταν χρειάστηκε βοήθεια εναντίον των Λογγοβάρδων. Εκείνος τότε στράφηκε στο Βασίλειο των Φράγκων.
- Η σταδιακά όλο και πιο ισχυρή σχέση Αγίας Έδρα και Καρολιδών, με αποκορύφωμα τη στέψη του Καρλομάγνου από τον Πάπα Λέοντα Γ’ ως «Μεγάλου και Ειρηνοποιού Αυτοκράτορος, Κυβερνήτου του Ρωμαϊκού Κράτους». (800)
- Ο ανταγωνισμός και η σύγκρουση των Πατριαρχείων Ρώμης και Κωνσταντινούπολης στο θέμα του εκχριστιανισμού των Βουλγάρων (Πρώτο Σχίσμα, 867)
- Η ίδρυση της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους» (962) και η διεκδίκηση των βυζαντινών κτήσεων στην Ιταλία.
Ποιες είναι οι αιτίες που
οδήγησαν στο Σχίσμα του 1054;
1) Η
μακροχρόνια αποξένωση Ανατολής-Δύσης (βλ. παραπάνω)
2) Οι
διαφορές ανάμεσα στην Ανατολική και
τη Δυτική Εκκλησία: διαφορές θεολογικές - δογματικές
(το δόγμα περί εκπόρευσης του Αγίου
Πνεύματος και από τον Υιό - filioque) και λειτουργικές (η νηστεία του
Σαββάτου, η αγαμία του κλήρου, η χρήση των αζύμων στη Θεία Λειτουργία κ.ά.)
3) Ο ανταγωνισμός των
Πατριαρχείων Κων/πολης και Ρώμης και η διεκδίκηση, εκ μέρους της Ρώμης, της
πρωτοκαθεδρίας στο χριστιανικό κόσμο, την οποία δεν μπορούσε να αποδεχθεί η
Κωνσταντινούπολη.
Ποια πρόσωπα φέρουν κύρια
ευθύνη για την οριστική ρήξη;
Για το Σχίσμα μεγάλες
ευθύνες πρέπει να αποδοθούν στον πατριάρχη Κων/πόλεως Μιχαήλ Κηρουλάριο και στον καρδινάλιο
Ουμβέρτο, εκπρόσωπο της Ρώμης στις διαπραγματεύσεις της Κωνσταντινούπολης.
Οι δύο ιεράρχες με την αλαζονεία και
την αδιαλλαξία τους εξώθησαν τα
πράγματα στα άκρα. Οι συζητήσεις περί γεφύρωσης του χάσματος τερματίστηκαν τελικά
με αμοιβαίους αφορισμούς.
Ποιες συνέπειες είχε το
Σχίσμα του 1054;
1) Την οριστική ρήξη
(Σχίσμα) ανάμεσα στην Ανατολική (Ορθόδοξη) και τη Δυτική (Ρωμαιοκαθολική)
Εκκλησία
2) Την όξυνση της αντιπαλότητας
και του μίσους ανάμεσα σε Ανατολή
και Δύση: η κάθε πλευρά βλέπει πια την άλλη ως «αιρετική»
3) Τη
γέννηση στη Δύση της ιδέας της
κατάκτησης και υποταγής του "αιρετικού" Βυζαντίου: η κατάκτηση
των βυζαντινών κτήσεων στην Ιταλία από Νορμανδούς (1071), η οικονομική εξάρτηση
του Βυζαντίου από τη Βενετία (11ος-12ος αι), η άλωση της
Κων/πολης από τους Σταυροφόρους (1204) και από τους Οθωμανούς Τούρκους (1453)
είναι κάποια από τα δεινά της Ανατολής που είτε προκάλεσε, είτε ανέχτηκε η
Δύση.